‘Niemand bekommerde zich om mensen zoals wij, we werden verwaarloosd’
"Elke dag beginnen we met elkaar ontmoeten en begroeten. Dan spreken we hardop de gezamenlijke ochtendspreuk-van-de-week uit. Daarmee laten we onze dankbaarheid blijken over dat na de donkere nacht weer een verlichte dag is begonnen. We zingen een lied en wensen elkaar tot slot een goede werkdag.”
Jeroen Arts (45) mag een verstandelijke beperking hebben, de bewoner van zorg- en leefgemeenschap Bronlaak in Oploo hoef je niets wijs te maken over hoe het eraan toe gaat op de locatie waar hij al woont en werkt vanaf zijn 18de.
Medebewoner Tom Brouwer (78) woont zelfs al 61 jaar op het landgoed dat in 1948, 75 jaar geleden, werd opengesteld voor toen nog alleen mannen met een beperking. Hij keuvelt, smikkelend van gebak dat hier net als vrijwel alle andere etenswaren van eigen Bronlaak-bodem komt, al net zo op zijn gemak met de vreemde bezoeker.
Uit idealisme
"Ik kwam hier naartoe in 1962. Mijn vader verkocht vliegtuigen, daarvoor moest hij veel reizen. Toen we verhuisden van Curaçao naar Nederland, vonden mijn ouders het beter om mij hier naartoe te brengen”.
Wat na de Tweede Wereldoorlog uit idealisme begon met een kleine woon-werkgemeenschap van enkele bewoners en begeleiders, groeide in de decennia erna uit tot een door zorgverzekeraars vergoed verblijf. Inmiddels voor 190 bewoners (sinds 1989 ook vrouwen) en met een dagbesteding waar ook mensen van buiten naartoe gaan.
Eerste voor volwassenen
Het op antroposofische leest geschoeide Bronlaak was van meet af aan een begrip in Nederland. "Wij waren de eerste instelling in Nederland voor volwassenen met een beperking”, ratelt spraakwaterval Jeroen alsof hij voorleest uit een encyclopedie. "Tot dan waren er alleen ‘zonnehuizen’ voor kinderen. Als volwassene moest je maar zien of je ergens werk kon vinden, anders had je pech. Niemand bekommerde zich om mensen zoals wij, we werden verwaarloosd, het waren andere tijden”.
Kosmische verbondenheid
Dat de filosofie van antroposoof en bedenker van de vrije school Rudolf Steiner (1861-1925) de basis is van de manier waarop op Bronlaak gewoond en geleefd wordt, ook daar weet Jeroen alles van.
"Antroposofie is Grieks voor ‘wijsheid’. Je mag zijn wie je bent, zei hij. En we willen één zijn met de natuur. In de bodem onder de Pinksterzaal (gemeenschapsruimte, red.) ligt daarom een vijfhoekige steen van koper die symbolisch de kosmische verbondenheid uitdrukt van mens en natuur”.
Complete eigen maaltijden
De praktijk van alledag reikt veel verder dan symboliek. Waar eerst alleen gewoond werd, kwam al gauw een eigen tuin waar de bewoners en begeleiders het eten teelden waar ze vrijwel complete eigen maaltijden van konden bereiden. Dat gebeurde in de eigen keuken, waar ook weer een vaste ploeg aan het werk was en is, tot op de dag van vandaag.
"We geven de aarde ook weer vitamines terug, met natuurlijke compost, zodat die niet alleen kracht geeft, maar ook kracht blijft houden”, geeft Jeroen ongevraagd nog maar een toelichting op de speciale manier van landbouw bedrijven op Bronlaak.
Ook op vakantie
Naast biologisch-dynamisch gehouden akkers kwamen er een weverij, een kaarsenmakerij, een pottenbakkerij, een siertuin, een boerderij met varkentjes en koeien en een houtwerkplaats. Naar gelang voorkeur en aanleg worden de bewoners hier aan het werk gezet.
Jeroen en Tom hebben allebei de keramiekopleiding gedaan. Tom: "Ik heb met pottenbakken veel huizen gemaakt en zelfs hele steden. Maar ik mocht ook wel eens op vakantie. Ook dat vond ik heerlijk.”
‘Iedereen heeft wel een beperking’
Dat ze elke dag werken en elke dag een vast ritme volgen, weet Jeroen, is op basis van de leer van Rudolf Steiner. "Dat is helend voor de mens, zei hij. Het geldt ook voor iedereen, of je nou wel of geen beperkingen hebt. Iedereen heeft trouwens op zijn manier wel een beperking. Daarin zijn alle mensen gelijk”.
Eigen Youtube-kanaal
De 78-jarige Tom doet het tegenwoordig qua werk rustiger aan, en slaapt vaker uit. "Als ik dat nodig vind, dan kan dat. En ik maak graag puzzels uit de krant. Die knip ik dan wel eerst uit”.
Ontplooiing naast het dagelijkse werk heeft Jeroen gevonden in de muziek. "Ik speel gitaar, piano en lier”, vertelt hij trots. Hij trad zelfs op met Gers Pardoel, zo is te zien op Youtube. "Ik heb tegenwoordig ook een eigen youtube-kanaal. Ga maar kijken”.
Bronlaak bestaat 75 jaar
Woon-werkgemeenschap Bronlaak in Oploo, het eerste antroposofische instituut voor volwassenen in Nederland, werd officieel geopend op zaterdag 23 oktober 1948. Startpunt was het landhuis van de Twentse bankier Adam Roelvink. In 1907 verwierf hij een stuk natuur in wat toen nog onontgonnen Peelgebied was bij Oploo.
Hij liet er behalve een huis, ‘de Villa’, ook een park aanleggen in Engelse landschapsstijl. Dochter Willy verhuurde het landhuis en omliggende grond vanaf 1947 aan Simon Antonides en zijn vrouw Albertina Gevers Leuven. Zij zijn de grondleggers van de zorginstelling aan de Gemertseweg waar tegenwoordig 190 volwassenen met beperking wonen en werken. Het landgoed temidden van aangelegde bossen en oorspronkelijke heidevennen is inmiddels 23 hectare groot.
Bericht afkomstig uit de Gelderlander, editie Maasland dd 22-08-2023
Redacteur Frank Hermans
